Goede zorg hard nodig bij ernstige psychische aandoeningen en verslavingsproblematiek

Onlangs verscheen het rapport State of the Art Ernstige Psychiatrische Aandoeningen en Verslaving. De belangrijkste conclusies van het onderzoek zijn:

• Aandacht voor de combinatie van psychische aandoeningen en verslaving is urgent.
• Meer screening van comorbiditeit met gevalideerde instrumenten is noodzakelijk.
• Professionals hebben behoefte aan goede richtlijnen, actieplannen en deskundigheidsbevordering.
• Cliënten willen geïntegreerde behandelingen, meer expertise van ervaringsdeskundigen en nazorg.

Het onderzoek

Kenniscentrum Phrenos en Verslavingskunde Nederland gaven onderzoeksbureau Mark Bench de opdracht om te onderzoeken hoe vaak de combinatie van psychische aandoeningen en verslaving (comorbiditeit) voorkomt, wat het beloop van de aandoening is en welke zorg cliënten vervolgens ontvangen. Jaap van Weeghel, directeur wetenschap van Kenniscentrum Phrenos: ‘Mensen met beide aandoeningen worden vaak niet adequaat geholpen. Er wordt veel te weinig gescreend op comorbiditeit en vaak worden cliënten slechts voor een van de twee aandoeningen behandeld.’
Mark Bench verrichtte een literatuuronderzoek en raadpleegde 474 professionals en 134 cliënten. Hen werd gevraagd wat nodig was voor goede zorg, en waar zij vooral behoefte aan hadden.

Wat kwam er uit het onderzoek?

Uit het literatuuronderzoek bleek dat meer dan 100.000 cliënten jaarlijks te maken hebben met een psychische aandoening en een comorbide verslaving. Zij hebben vaak meer en ernstiger klinische en maatschappelijke problemen dan mensen met een enkelvoudig aandoening. Bovendien is het voor deze groep cliënten moeilijk om een behandeling te (blijven) volgen. Als er behandeling is, knappen ze minder goed op en is het risico op terugval groter dan bij mensen met een enkelvoudige aandoening.

Ook gaven veel professionals aan dat hun organisatie of omgeving niet voldoende is ingericht op goede zorg bij verslaving én psychische aandoening. Volgens de helft van de bevraagde professionals ontbreekt het in hun organisatie aan visie en aan een gedeeld gevoel van urgentie. Voor dubbele diagnose behandeling zijn cliënten meestal aangewezen op speciale klinieken. Twee derde van de professionals was van mening dat er geen goed plan is, er te weinig middelen zijn voor deskundigheidsbevordering, samenwerking, tijd voor goede diagnostiek, en dat zij hun competenties op dit gebied willen verbeteren. Tijdens de veldraadpleging gaf een derde tot de helft van de professionals aan nooit een screeningsinstrument te gebruiken om psychische dan wel verslavingsproblemen te inventariseren.

Veel cliënten meldden behoefte te hebben aan een gecombineerde behandeling van beide aandoeningen, de inzet van ervaringsdeskundigheid, een respectvolle bejegening en goede nazorg.

De zorg kan en moet veel beter

Surja Nannan Panday, directeur Zorg, en Margreet van der Meer, manager Onderzoek bij Verslavingszorg Noord Nederland raden aan om de cliënt in zijn geheel te benaderen: ‘Wie is de persoon die zich meldt met problematiek? Bekijk hem of haar vanuit meerdere invalshoeken, niet alleen vanuit het perspectief van de verslaving of de psychiatrische problematiek.’ Hoe kunnen we dit bewerkstelligen? Professionals hebben grote behoefte aan goede scholing, intervisie en materialen waarin de nodige kennis verzameld is, zoals een generieke module. Ook is het van groot belang dat er geïnvesteerd wordt in samenwerking tussen aanbieders van zorg bij psychische aandoeningen en aanbieders van zorg bij verslaving. Dit gaat niet vanzelf en kost tijd en gerichte inspanningen!

Als er niet aan de randvoorwaarden voor goede zorg wordt voldaan, zal er niets veranderen. We moeten daarom in kaart brengen hoe deze gerealiseerd kunnen worden. De best practices die door professionals en cliënten in het onderzoek werden aangedragen, kunnen daarbij helpen. Ook is het wenselijk om nader onderzoek te doen naar preventieve maatregelen inzake middelengebruik in de geestelijke gezondheidszorg.

Het rapport State of the Art Ernstige Psychiatrische Aandoeningen en Verslaving kunt u downloaden op de website van Kenniscentrum Phrenos.